De oorsprong van de namen Houthalen en Helchteren is de volgende :
Houthalen
De uitleg voor het voorvoegsel 'hout' moeten we niet ver gaan zoeken : het duidt op de aanwezigheid van bossen en bomen - meer bepaald eiken- en berkenbomen - in deze streek.
'Halen' of 'Hallu' betekent 'bochtig hoogland'. Wie met de fiets van de Groenstraat langs de Grote Baan, de Hoogstraat of de Diepestraat naar het centrum rijdt, heeft vast al gemerkt dat dat hoog gelegen is.
Houthalen wil dus zeggen : bochtig hoogland in de bossen.
Helchteren
Deze naam is afgeleid van de Germaanse term voor jeneverbesstruik : Halahdrja. De jeneverbes is een naaldboom die je nog vaak tegenkomt op de heide. De vruchten ervan worden gebruikt om de met graan gestookte jenever extra smaak te geven.
Helchteren wil dus zeggen : plaats met veel jeneverbesstruiken.